تحصیل به سبک طلبگی
تحصیل علوم اسلامی، نخستین قدم برای طلبه ای است که بخواهد بر بام افتخار نشیند و همای اوج سعادت بر سرش سایه افکند. در این راه، یگانه توشه ای که به کار او آید همّت عالی است، وگرنه هرگز نخواهد توانست طالب چشمه خورشید درخشان شود و به مقام اصلی خویش نائل آید.
بدین ره هر که عالی همت آید
سزای قرب و وصل حضرت آید
اگرچه در این مسیر، شیوه ها و روش های مختلفی برای رسیدن به کمال مطلوب در پیش است، پرفایده ترین آنها پیمودن نردبانی است که شش پله اساسی دارد:
۱٫ پیش مطالعه: یعنی مطالعه دقیق درس و علامت گذاری موارد مبهم. این کار موجب در اختیار داشتن استخوان بندی کلی درس برای طلبه می شود و این امکان را به او می دهد که از مجموعه درس شَمایی کلی را در ذهن خود بپرورد.
۲٫ طاعت استاد: رشد و ارتقای علمی طلبه جز با کسب فیض از حضور استاد که به تأیید نظر، حل معمای شاگرد کند، میسّر نیست. او بی همراهی خضرِ راه و بدون مددیابی از دولت رندان پاکباز، هرجا که رود خرابات است و هرچه بخواند خرافات. طلبه زیرک همچون صیّادی تیزبین، با حضور قلب، در کمین لحظه ها می نشیند و با کمندافکنی بر سر مجهولات خویش، در عین فروتنی و احترام، به طرح پرسش از محضر استاد می پردازد و روح تشنه و حقیقت طلب خود را تسکین می دهد.
سعی نابرده در این راه به جایی نرسی
مزد اگر می طلبی طاعت استاد ببر
۳٫ مطالعه: رعایت مراحل قبل، درس استاد را نیز به اشاره ای کوتاه، برای شاگرد قابل درک خواهد کرد؛ آری «تلقین و درس اهل نظر یک اشارت است». برای به خاطرسپردن درس، تکرار زیاد مفیدترین شیوه است، که گفته اند«الدَّرسُ حرف و التکرارُ الف» مطالعه و تکرار مباحث، این امکان را به فرد می دهد که اگر هنوز برایش نکته ای مبهم یا ناقص وجود دارد رفع شود.
۴٫ مباحثه: برای آن که دانشی، در دل و جان خانه کند و مَلِکه وجود آدمی شود، مباحثه پس از مطالعه، کارسازترین روشی است که باید انجام داد؛ البته ضمن آنکه لازم است سطح هم مباحثه ای ها هرچه به هم نزدیک تر باشد، باید مَباحث و مُباحثه نه از سر تفنّن که به قصد صاحب نظر شدن در آن درس باشد و با درس چنان عمیق و نقّادانه برخورد کنند که گویی قصد تدریس آن را دارند.
۵٫ تنظیم نوشته ها: تنظیم و تدوین یادداشت های پیش و پس از درس و هنگام مطالعه و مباحثه و تکیه نداشتن بر قدرت حافظه، به ماندگاری مطالب خواهد افزود و فرد را در هنگام رجوع مجدّد، به آسانی یاری خواهد کرد.
۶٫ آموزش آموخته ها: تدریس فراگرفته ها از مهم ترین مراحل یادگیری است. این کار نقشی بسزا در رشد و پیشرفت طلبه دارد و به دو رکن اساسی وابسته است:
الف) مطالعه متن اصلی و کتاب ها و حواشی مربوط و یادداشت های دوران تحصیل؛
ب) تفکر در همه جزئیات درس و نحوه ارائه مطالب؛ چرا که اگر استاد، خود مطلبی را درک نکرده باشد، قدرت تفهیمِ به مخاطب را نیز نخواهد داشت که در این صورت یقیناً سکوت او نافع تر از سخن اوست.
اگر مشک خالص نداری مگوی
ورت هست خود فاش گردد به بوی [۱]
پی نوشت :
۱٫ قنبرعلی تیموری، کوله پشتی طلبگی، ص ۱۸٫
