پرسش:
چرا پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) سایه نداشتند؟

پاسخ:

۱ـ روایات دالّ بر موضوع
« ابن شهر آشوب در «مناقب» گوید: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله سایه‏اش بر زمین نمى‏افتاد (سایه نداشت). » (سنن النبى با ترجمه ترجمه‏فارسى ،ص۴)
امام باقر علیه السلام فرمودند:« کانَ فِی رَسُولِ اللَّهِ ص ثَلَاثُ خِصَالٍ لَمْ تَکنْ فِی أَحَدٍ غَیرِهِ لَمْ یکنْ لَهُ فَی‏ءٌ وَ کانَ لَا یمُرُّ فِی طَرِیقٍ فَیمُرُّ فِیهِ أَحَدٌ بَعْدَ یوْمَینِ أَوْ ثَلَاثَهٍ إِلَّا عَرَفَ أَنَّهُ قَدْ مَرَّ فِیهِ لِطِیبِ عَرَقِهِ وَ کانَ ص لَا یمُرُّ بِحَجَرٍ وَ لَا بِشَجَرٍ إِلَّا سَجَدَ لَهُ ــــــ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله سه خصلت داشت که دیگران نداشتند ؛ او را سایه نبود. از راهى عبور نمی کرد مگر اینکه کسانى که بعد از سه روز از آنجا می گذشتند از عطر عرق آن جناب متوجه می شدند که از آن محل گذشته است ؛ و به هر درختى می گذشت بر آن حضرت سجده می کرد.» (مکارم الأخلاق،ص۳۴)
این روایات شواهدی هستند بر اینکه حضرتش سایه نداشته ؛ و این از معجزات حضرتش بوده است.
البته طبق روایات اهل بیت (ع) ، جانشینان آن حضرت نیز واجد این معجزه بودند. بلکه اساساً هر امامی باید چنین باشد. خود رسول الله (ص) نیز به خاطر امام بودنش سایه نداشته نه به خاطر نبی بودنش.
امام رضا(ع) فرمودند: « لِلْإِمَامِ عَلَامَاتٌ یکونُ أَعْلَمَ النَّاسِ وَ أَحْکمَ النَّاسِ وَ أَتْقَى النَّاسِ وَ أَحْلَمَ النَّاسِ وَ أَشْجَعَ النَّاسِ وَ أَسْخَى النَّاسِ وَ أَعْبَدَ النَّاسِ وَ ُولَدُ مَخْتُوناً وَ یکونُ مُطَهَّراً وَ یرَى مِنْ خَلْفِهِ کمَا یرَى مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ لَا یکونُ لَهُ ظِلٌّ وَ إِذَا وَقَعَ إِلَى الْأَرْضِ مِنْ بَطْنِ أُمِّهِ وَقَعَ عَلَى رَاحَتَیهِ رَافِعاً صَوْتَهُ بِالشَّهَادَتَینِ وَ لَا یحْتَلِمُ وَ تَنَامُ عَینُهُ وَ لَا ینَامُ قَلْبُهُ وَ … ـــــــ امام داراى علامت‏هایى است ؛ اعلم مردم و واردترین آنها به مسائل قضایى و پرهیزکارترین و حلیم‏ترین و شجاعترین و سخاوتمندترین و عابدترین مردم است. ختنه شده به دنیا مى‏آید و پاک است. از پشت سر مى‏بیند همان طور که از پیش رو مشاهده میکند و داراى سایه نیست. وقتى از مادر متولد شود به زمین که میرسد دو دست خود را بر زمین میگذارد و صداى خویش را بشهادتین بلند میکند. محتلم نمیشود چشم او بخواب میرود ولى دلش بیدار است و… » (بحار الأنوار ، ج‏۲۵،ص۱۱۶)

و در وصف امام زمان (ع) فرمودند: « … هُوَ الَّذِی تُطْوَى لَهُ الْأَرْضُ وَ لَا یکونُ لَهُ ظِل‏ ـــــ او کسی است که زمین برای پیچیده می شود و برای او سایه نیست. » (بحار الأنوار ، ج‏۵۲ ،ص۳۲۲ )
امام باقر(ع) فرمودند: « … أَنَّهُ لَا یکونُ لَهُ ظِلٌّ إِذَا قَامَ فِی الشَّمْسِ لِأَنَّهُ نُورٌ مِنَ النُّورِ لَیسَ لَهُ ظِلٌّ … ـــــ اینکه امام آنگاه که در مقابل خورشید قرار می گیرد سایه ندارد ؛ چون او نور است و از نوری می باشد که سایه ندارد » (الخرائج و الجرائح، ج‏۲، ص۵۷۰)

۲ـ تحلیل مساله

در این باره تفاسیر مختلفی می توان ارائه نمود که به برخی از آنها اشاره می شود.
الف ـ در خصوص رسول الله (ص) امیر مومنان (ع) فرمودند:«… انّ الغمامه تظلّه من یوم ولد إلى یوم قبض فی حضره و أسفاره … ــــــ از روزى که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله متولد شدند تا روزى که از دنیا رفتند ، در حضر و سفر، پیوسته ابرى بر آن حضرت سایه می افکند » (سنن النبى؛ علامه طباطبایی ؛با ترجمه عباس عزیزی ؛ ص۴۷۲ )
احادیث دیگری نیز با همین مضمون در جوامع روایی نقل شده است. بنا بر این ، با توجه به حدیث امیرالمومنین (ع) معلوم می شود که اصلاً خورشیدی بر بدن مبارک ایشان نمی تابید که سایه ای هم داشته باشند ؛ لذا باید گفت که حضور دائمی ابر بر بالای سر آن حضرت ،از معجزات ایشان است ؛ و لازمه این معجزه ، این است که ایشان سایه نداشته باشند.
این تحلیل را می توان در مورد ائمه (ع) نیز داشت ؛ لکن دلیلی نقلی در این مورد نیافتیم. لذا بعید نیست که سایه نداشتن ائمه (ع) با علّت دیگری تحقّق داشته باشد.
ضمناً چه بسا رسول الله (ص) مطلقاً سایه نداشته اند حتّی در پرتو چراغ هم. که اگر این گونه بوده باشد ؛ حائل بودن ابر بر سر حضرتش علّت نبود سایه نبوده است ؛ بلکه تنها برای آن بوده که آفتاب بر آن حضرت نتابد.
ب ـ در حدیث اخیر ، امام باقر(ع) سرّ سایه نداشتن امام را نور بودن او دانستند ؛ یعنی چون امام نور خدا و ظهور « الله نور السموات و الارض » می باشد ، و بر همه چیز ، حتّی بر خاک و خورشید و ماه نیز نور افشانی می کند ، لذا خود او را سایه نخواهد بود. بلکه خود نور حسّی نیز به نور او روشن است.
نور بودن وجود امام ، اکثر اوقات از دیدگان مردمان پنهان است و جز برخی آثار آن بر ایشان آشکار نمی شود ؛ مگر در مواردی که بخواهند کسی را به وجود نوری خویش راه دهند و راه نمایند. لذا در روایات چندی در کتب شیعه آمده که آن بزرگواران برای برخی رهپویان، ظهور نمودند و آن خوش اقبالان دیدند که امام نور است.
امام حسین (ع) فرمودند: « أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَمَّا آمَنَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَلَامٍ بَعْدَ مَسَائِلِهِ الَّتِی سَأَلَهَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ جَوَابِهِ إِیاهُ عَنْهَا قَالَ لَهُ یا مُحَمَّدُ بَقِیتْ وَاحِدَهٌ وَ هِی الْمَسْأَلَهُ الْکبْرَى وَ الْغَرَضُ الْأَقْصَى مَنِ الَّذِی یخْلُفُک بَعْدَک وَ یقْضِی دُیونَک وَ ینْجِزُ عِدَاتِک وَ یؤَدِّی أَمَانَاتِک وَ یوضِحُ عَنْ آیاتِک وَ بَینَاتِک فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أُولَئِک أَصْحَابِی قُعُودٌ فَامْضِ إِلَیهِمْ فَسَیدُلُّک النُّورُ السَّاطِعُ فِی دَائِرَهِ غُرَّهِ وَلِی عَهْدِی وَ صَفْحَهِ خَدَّیهِ وَ سَینْطِقُ طُومَارُک بِأَنَّهُ هُوَ الْوَصِی وَ سَتَشْهَدُ جَوَارِحُک بِذَلِک فَصَارَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَلَامٍ إِلَى الْقَوْمِ فَرَأَى عَلِیاً ع یسْطَعُ مِنْ وَجْهِهِ نُورٌ یبْهِرُ نُورَ الشَّمْسِ وَ نَطَقَ طُومَارُهُ وَ أَعْضَاءُ بَدَنِهِ کلٌّ یقُولُ یا ابْنَ سَلَامٍ هَذَا عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع الْمَالِئُ جِنَانَ اللَّهِ بِمُحِبِّیهِ وَ نِیرَانَهُ بِشَانِئِیهِ الْبَاثُّ دَینَ اللَّهِ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ آفَاقِهَا وَ النَّافِی الْکفْرَ عَنْ نَوَاحِیهَا وَ أَرْجَائِهَا فَتُمْسِک بِوَلَایتِهِ تَکنْ سَعِیداً وَ اثْبُتْ عَلَى التَّسْلِیمِ لَهُ تَکنْ رَشِیداً فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَلَامٍ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً ص عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ الْمُصْطَفَى وَ أَمِینُهُ الْمُرْتَضَى وَ أَمِیرُهُ عَلَى جَمِیعِ الْوَرَى‏ وَ أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیاً ع أَخُوهُ وَ صَفِیهُ وَ وَصِیهُ الْقَائِمُ بِأَمْرِهِ الْمُنْجِزُ لِعِدَاتِهِ الْمُؤَدِّی لِأَمَانَاتِهِ الْمُوضِحُ لِآیاتِهِ وَ بَینَاتِهِ الدَّافِعُ لِلْأَبَاطِیلِ بِدَلَائِلِهِ وَ مُعْجِزَاتِه ـــــــــ وقتى عبد الله بن سلام به پیامبر ایمان آورد پس از سؤالاتی که نمود و جوابهائى که دریافت کرد گفت یا محمد ! یک چیز دیگر باقى مانده و آن بزرگترین سؤال و عالى‏ترین هدف است، چه کسى جانشین تو خواهد بود و تعهدات تو را مى‏پردازد و امانات تو را رد مى‏کند و آیات و نشانه‏هاى تو را توضیح مى‏دهد؟ پیامبر اکرم (ص) فرمودند اینک اصحاب من حضور دارند برو پیش آنها ! نور درخشان که در پیشانى جانشین من و چهره تابناکش وجود دارد تو را راهنمایى خواهد کرد و به زودى طومار دست تو مى‏گوید که او وصى من است و اعضاء و جوارحت نیز گواه بر آن خواهند شد. عبد الله بن سلام پیش آنها رفت چشمش به على (ع) در بین آنها افتاد که چهره‏اش چنان مى‏درخشید که نور آفتاب را خیره مى‏کرد، طومارى که در دست داشت با اعضاى بدنش گفتند اى پسر سلام این على بن ابى طالب است که دوستانش بهشت را پر کرده‏اند و دشمنانش جهنم را و گسترش دهنده ی دین خدا در اطراف جهان است و کفر و بت‏پرستى را از روى زمین بر مى‏دارد چنگ به دامن ولایت او بزن تا سعادتمند شوى و پایدار باش در راه او تا رشد و کمال یابى. عبد الله بن سلام گفت «اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمد صلى الله علیه و آله عبده و رسوله المصطفى و امینه المرتضى و امیره على جمیع الورى و اشهد ان علیا اخوه و صفیه و وصیه القائم بامره». کسى که تعهدات و دیون و امانتهاى او را رد مى‏کند و آیات و بینات او را توضیح مى‏دهد و با دلائل و معجزات خود اباطیل و یاوه‏ سرایی ها را رد مى‏نماید » (بحار الأنوار ، ج‏۹، ص۳۲۷)
آری حتّی بدن دنیایی امام نیز نور است ؛ لکن نوریّت او بر مردمان پنهان گشته و از آن یک اثر ظهور دارد که عبارت باشد از سایه نداشتن.
و البته می دانم که قبول این سخن بر بسیاری که از حکمت متعالیه در حجابند سنگین خواهد بود ؛ پس آنان را متوجّه قرآن کریم می کنم که فرمود: « وَ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُنا إِبْراهیمَ بِالْبُشْرى‏ قالُوا سَلاماً قالَ سَلامٌ فَما لَبِثَ أَنْ جاءَ بِعِجْلٍ حَنیذٍ (۶۹) فَلَمَّا رَأى‏ أَیدِیهُمْ لا تَصِلُ إِلَیهِ نَکِرَهُمْ وَ أَوْجَسَ مِنْهُمْ خیفَهً قالُوا لا تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنا إِلى‏ قَوْمِ لُوطٍ (۷۰) … وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سی‏ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً وَ قالَ هذا یوْمٌ عَصیبٌ (۷۷) وَ جاءَهُ قَوْمُهُ یهْرَعُونَ إِلَیهِ وَ مِنْ قَبْلُ کانُوا یعْمَلُونَ السَّیئاتِ قالَ یا قَوْمِ هؤُلاءِ بَناتی‏ هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لا تُخْزُونِ فی‏ ضَیفی‏ أَ لَیسَ مِنْکُمْ رَجُلٌ رَشیدٌ (۷۸) قالُوا لَقَدْ عَلِمْتَ ما لَنا فی‏ بَناتِکَ مِنْ حَقٍّ وَ إِنَّکَ لَتَعْلَمُ ما نُریدُ (۷۹) قالَ لَوْ أَنَّ لی‏ بِکُمْ قُوَّهً أَوْ آوی إِلى‏ رُکْنٍ شَدیدٍ (۸۰) قالُوا یا لُوطُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّکَ لَنْ یصِلُوا إِلَیکَ فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّیلِ وَ لا یلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ إِلاَّ امْرَأَتَکَ إِنَّهُ مُصیبُها ما أَصابَهُمْ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَ لَیسَ الصُّبْحُ بِقَریبٍ ــــــ فرستادگان ما ( فرشتگان‏) براى ابراهیم بشارت آوردند؛ گفتند: «سلام!» (او نیز) گفت: «سلام!» و طولى نکشید که گوساله ی بریانى(براى آنها) آورد. (۶۹) (اما) هنگامى که دید دست آنها به آن نمى‏رسد( از آن نمى‏خورند، کار) آنها را زشت شمرد؛ و در دل احساس ترس نمود. به او گفتند: «نترس! ما به سوى قوم لوط فرستاده شده‏ایم!» …. و هنگامى که رسولان ما (فرشتگان عذاب‏) به سراغ لوط آمدند، از آمدنشان ناراحت شد؛ و قلبش پریشان گشت؛ و گفت: «امروز روز سختى است» (زیرا آنها را نشناخت؛ و ترسید قوم تبهکار مزاحم آنها شوند.) (۷۷) قوم او(بقصد مزاحمت میهمانان) به سرعت به سراغ او آمدند ـ و قبلاً کارهاى بد انجام مى‏دادند ـ گفت: «اى قوم من! اینها دختران من هستند؛ براى شما پاکیزه‏ترند (با آنها ازدواج کنید؛ و از زشتکارى چشم بپوشید!) از خدا بترسید؛ و مرا در مورد میهمانانم رسوا نسازید! آیا در میان شما یک مرد فهمیده و آگاه وجود ندارد؟!» (۷۸) گفتند: « تو که مى‏دانى ما تمایلى به دختران تو نداریم؛ و خوب مى‏دانى ما چه مى‏خواهیم!» (۷۹) گفت: «(افسوس!) اى کاش در برابر شما قدرتى داشتم؛ یا تکیه‏گاه و پشتیبان محکمى در اختیار من بود! » (۸۰) (فرشتگان عذاب) گفتند: «اى لوط! ما فرستادگان پروردگار توایم! آنها هرگز دسترسى به تو پیدا نخواهند کرد ؛ در دل شب، خانواده‏ات را(از این شهر) حرکت ده! و هیچ یک از شما پشت سرش را نگاه نکند؛ مگر همسرت، که او هم به همان بلایى که آنها گرفتار مى‏شوند، گرفتار خواهد شد؛ موعد آنها صبح است؛ آیا صبح نزدیک نیست؟!»» (هود)

در این آیات نیک ملاحظه می فرمایید که ملائک الهی چنان بر مردم مجسّم گشته بودند که کسی متوجّه نمی شد که آنان ملائک هستند و نه انسان. حال آنکه می دانیم ملائک از نورند(از نور ملکوت نه نور حسّی). پس چنان نیست که موجود نوری نتواند در قالب مادّی ظاهر گردد. کما اینکه موجود مادّی می تواند به درجه ی موجود نوری نائل شود و از بدن کثیف مادّی رها گردد. در این حالت است که برخی کرامات از بدن شریف اولیای الهی صادر می شود؛ و چه بسا در آنی مسیر طولانی را طیّ می کنند یا از دیدگان نهان می شوند یا… .
در قرآن کریم آیات فروان دیگری نیز وجود دارند که شاهد این تحلیل می باشند ؛ و گواهند که آدمی می تواند صاحب بدنی از سنخ نور باشد ؛ چه در دنیا و چه در آخرت ؛ و البته صاحب چنین مقامی قدرت آن را هم خواهد داشت که نوریّت خویش را از مردمان نهان سازد.

« یوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ یسْعى‏ نُورُهُمْ بَینَ أَیدیهِمْ وَ بِأَیمانِهِم‏ ــــ (این پاداش بزرگ) در روزى است که مردان و زنان باایمان را مى‏نگرى که نورشان پیش‏رو و در سمت راستشان بسرعت حرکت مى‏کند »(الحدید:۱۲)
« یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحاً عَسى‏ رَبُّکُمْ أَنْ یکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیئاتِکُمْ وَ یدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ یوْمَ لا یخْزِی اللَّهُ النَّبِی وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یسْعى‏ بَینَ أَیدیهِمْ وَ بِأَیمانِهِمْ یقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا وَ اغْفِرْ لَنا إِنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَی‏ءٍ قَدیرٌ ـــــ اى کسانى که ایمان آورده‏اید بسوى خدا توبه کنید، توبه‏اى خالص؛ امید است(با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهایى از بهشت که نهرها از زیر درختانش جارى است وارد کند، در آن روزى که خداوند پیامبر و کسانى را که با او ایمان آوردند خوار نمى‏کند؛ این در حالى است که نورشان پیشاپیش آنان و از سوى راستشان در حرکت است، و مى‏گویند: «پروردگارا! نور ما را کامل کن و ما را ببخش که تو بر هر چیز توانایى!» (التحریم:۸)
« یوْمَ یقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذینَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قیلَ ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَینَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فیهِ الرَّحْمَهُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ ـــــ روزى که مردان و زنان منافق به مؤمنان مى‏گویند: «نظرى به ما بیفکنید تا از نور شما پرتوى برگیریم!» به آنها گفته مى‏شود: «به پشت سر خود بازگردید و کسب نور کنید!» در این هنگام دیوارى میان آنها زده مى‏شود که درى دارد، درونش رحمت است و برونش عذاب » (الحدید:۱۳)
« یا أَهْلَ الْکِتابِ قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یبَینُ لَکُمْ کَثیراً مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتابِ وَ یعْفُوا عَنْ کَثیرٍ قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبینٌ ‏ » (المائده:۱۵)
در این آیه ی شریفه از آمدن سه هدایتگر از سوی خداوند متعال خبر داده شد ؛ رسول خدا (ص) ، نور و کتاب مبین ، که همان قرآن است. تفسیر قمّی در تفسیر این آیه از معصوم (ع) نقل نموده که: « یعْنِی بِالنُّورِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّهَ (ع) ـــ قصد شده است از نور ، امیرمومنان و ائمه (ع) » ( بحار الأنوار،ج‏۹ ،ص۱۹۷)
باز خداوند متعال فرمود: « اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاهٍ فیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فی‏ زُجاجَهٍ الزُّجاجَهُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّی یوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبارَکَهٍ زَیتُونَهٍ لا شَرْقِیهٍ وَ لا غَرْبِیهٍ یکادُ زَیتُها یضی‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى‏ نُورٍ یهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یشاءُ وَ یضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَی‏ءٍ عَلیمٌ » (النور:۳۵)
در احادیث متعدّدی اهل بیت (ع) خودشان را مثل نور خدا دانسته و مشکات و مصباح و زجاجه و کوکب و شجره و … را تفسیر به ذات مقدّس خودشان نموده اند.
در برخی روایات آمده که چون قائم ما ظهور نماید ، زمین به نور پروردگارش روشن خواهد شد و مردم را نیازی به خورشید نخواهد بود.« إِنَّ قَائِمَنَا إِذَا قَامَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ اسْتَغْنَى الْعِبَادُ مِنْ ضَوْءِ الشَّمْس‏ » (بحار الأنوار، ج‏۵۲ ،ص۳۳۰) که منظور از نور پروردگار، انسان کامل است.

« محمّد بن فضیل از حضرت ابو الحسن موسى بن جعفر نقل کرد که سؤال کردم از آن جناب راجع به این آیه: « یریدُونَ أَنْ یطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یأْبَى اللَّهُ إِلاَّ أَنْ یتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ ــــ آنها مى‏خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند؛ ولى خدا جز این نمى‏خواهد که نور خود را کامل کند، هر چند کافران ناخشنود باشند». امام فرمودند: می خواهند ولایت على بن ابى طالب را با تبلیغات خود از بین ببرند گفتم: وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ ؛ فرمود خدا امامت را تکمیل میکند به دلیل این آیه فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا ، که نور همان امام است گفتم: هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دِینِ الْحَقِّ ؛ او خدایى است که دستور داده به پیامبرش وصیت کند در مورد ولایت علی بن ابى طالب ولایت همان دین حق است. گفتم:لِیظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ ؛ فرمود تا چیره نماید دین حق را بر تمام ادیان هنگام ظهور حضرت قائم به دلیل این آیه وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ که خدا امامت را تکمیل می کند به ولایت قائم وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ اگر چه خوش آیند کافران به ولایت على نباشد. گفتم این تنزیل قرآن است فرمود آن حروفى که در قرآن آمده ، تنزیل است ولى بقیه تأویل آن است.» (بحار الأنوار ، ج‏۲۳، ص۳۱۸)

خلاصه مطلب آنکه امام معصوم (ع) به خاطر کمالی که دارد ، حکم بدن ملکوتی او بر حکم بدن مادّی اش چربیده و بعضاً آثار بدن ملکوتی اوست که در جهان مادّی ظاهر می شود. کما اینکه تمام معجزات و کرامات او نیز فعل باطن او هستند که در ظاهرش هویدا می شوند.
البته این غلبه ی حکم باطن بر حکم ظاهر ، در غیر معصومین (ع) نیز ظاهر می شود لکن در ابعادی کوچکتر . برای نمونه به این کلام علّامه حسن زاده ی آملی توجّه فرمایید! «شبی وقت سحر در تاریکی به حال توجّه نشسته بودم، ناگهان دیدم که دو چشمم به اندازه ای نور می دهند که کتابی را در دست داشتم به خوبی با آن نور می خواندم، و لکن زمان آن کم و کوتاه بود.» ( انسان در عرف عرفان ، علّامه حسن زاده آملی ،ص۴۳)